اثر عصبانیت بر مغز و سیستم عصبی انسان چیست؟
خشم یا عصبانیت یک احساس طبیعی و بسیار قدرتمند است که میتواند ناشی از احساس ناامیدی، صدمه یا آزار باشد. شدت آن از تحریک خفیف تا خشم شدید متغیر است. از نظر روانشناسان عصبانیت دارای مزایا و معایب مختلفی است.
در واقع، با وجود خشم زمینه غلبه بر ترسها و ایجاد اعتمادبهنفس برای پاسخ به هرگونه خطر یا تهدید فراهم میشود. در مقابل، عدم کنترل آن میتواند باعث خنثی شدن احساسات عاطفی و بروز بیماریهای جسمی مانند بیماری قلبی شود.
در این مطلب ابتدا قصد داریم شما را با علل عصبانیت و اثر عصبانیت بر مغز انسان آشنا کنیم و سپس به تکنیکهای مدیریت خشم اشاره کنیم. مطمانا پس از مطالعه این مطلب به پاسخ جامعی برای سوالات اثر عصبانیت بر مغز چگونه است؟ بیماریهایی که باعث عصبانیت میشوند؟ عصبانیت چگونه مغز شما را ویران میکند؟ و اثرات حرص بر مغز بارداری چیست؟ دست خواهید یافت.
چه چیزی باعث بروز عصبانیت میشود؟
برای رسیدن به یک پاسخ مناسب برای سوال اثر عصبانیت بر مغز انسان چیست؟ لازم است که ابتدا با علت بروز عصبانیت آشنا شوید.
معمولا ما زمانی حرص و عصبانیت را تجربه میکنیم که با نوعی رفتار نادرست، بدرفتاری یا بیعدالتی مواجه میشویم. از نظر محققان برحسب تجربیات گذشته، ژنتیک و میزان توانایی برای حل مساله، برخی از افراد خیلی راحت عصبانی میشوند و برخی دیگر بهندرت خشم خود را نشان میدهند. در واقع از علت خشم خود آگاه هستند و میدانند چگونه آن را کنترل کنند. بسیاری از کارشناسان معتقد هستند، خشم احساسی نیست که ما با آن متولد شویم بلکه احساسی است که آموخته میشود.
اثر عصبانیت بر مغز چه فوایدی دارد؟
خشم سرکوبشده میتواند یک دلیل زمینهای برای بروز اضطراب و افسردگی باشد. عصبانیتی که بهدرستی ابراز نمیشود میتواند روابط را مختل کند، بر الگوهای تفکر و رفتار تأثیر بگذارد و مشکلات جسمی مختلفی ایجاد کند. پس سعی کنید در مواقعی که لازم است، از ابراز عصبانیت خود جلوگیری نکنید و بهصورت کنترلشده آن را بروز دهید. زیرا خشم مزمن با عوارض خاصی همراه است و تاثیر منفی عصبانیت بر بدن و مغز غیرقابل انکار است.
اثرات منفی عصبانیت بر مغز و بدن چیست؟
از علائم و آثار تخریبی عصبانیت در مغز و بدن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش چشمگیر تعداد تنفس
- انقباض ناخودآگاه عضلات بهخصوص در صورت و گردن
- عرق کردن، احساس گرما یا سرما
- لرزش دستها
- رنگپریدگی یا قرمز شدن صورت و نمایان شدن رگها بهدلیل افزایش فشار خون
- افزایش ترشح آدرنالین در بدن
خشم مزمن (طولانیمدت) با مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا، مشکلات قلبی، سردرد، اختلالات پوستی و مشکلات گوارشی مرتبط است. علاوه بر این، خشم کنترلنشده میتواند با مشکلاتی مانند انجام جنایت، آزار عاطفی و فیزیکی و سایر رفتارهای خشونتآمیز همراه باشد.
اثر عصبانیت بر مغز چیست؟
حرص و عصبانیت یک احساس اولیه انسانی است که همه ما هر از چند گاهی بهدلیل احساس خطر تجربه میکنیم. در واقع مغز ما با یک دستگاه اسکن تنظیم شده است که هر چیز تهدیدکننده را تشخیص داده و سپس به بدن ما سیگنال میدهد که چگونه واکنش نشان دهیم. به همین دلیل است که نحوه واکنش ما در هنگام عصبانیت میتواند در نتیجه آن موقعیت خاص متفاوت باشد.
ابراز خشم میتواند از طریق رفتارهای فعال یا منفعلانه باشد. رفتارهای فعال معمولا به شکل کلامی یا فیزیکی حالت تهاجمی دارند و علت کتک زدن خود هنگام عصبانیت همین مساله است. هنگامیکه خشم یک احساس منفعل است، بهصورت عبوس بودن، رفتار پرخاشگرانه منفعلانه (خصومت) و تنش بروز میکند.
مطالعات متعددی در مورد اینکه خشم چگونه از نظر فیزیولوژیکی بر ما تأثیر میگذارد انجام شده است. اغلب محققان معتقد هستند که قبل از اینکه خشم بر بخشی از بدن ما تأثیر بگذارد، اول باید روی مغز اثر بگذارد. زیرا مغز سیستم هشدار داخلی ماست. در اولین تاثیر عصبانیت بر مغز، ترشح هورمونهای استرس، آدرنالین و نورآدرنالین که باعث افزایش آگاهی و پاسخگویی ما میشوند، زیاد میشود. در این شرایط، گلوکز از طریق جریان خون و ماهیچههای ما فوران میکند و به ما توانایی واکنش سریعتر میدهد.
وقتی مغز تهدید یا آسیبی را احساس میکند، میلیونها فیبر عصبی مواد شیمیایی مانند کاتکولآمین را در سراسر بدن آزاد میکنند تا ضربان قلب و فشار خون را کنترل کنند. انتشار این مواد شیمیایی به پانکراس در حفظ تعادل قند موثر است.
اصولا فعال شدن قشر جلوی مغز میتواند منجر به بروز رفتارهای خشونتآمیز شود. یافتهها نشان میدهند که رفتار خصمانه و پرخاشگرانه با پاسخ بیشفعال بخش آمیگدال و کاهش فعالیت قشر عقبی مغز در ارتباط است. آمیگدال مسئول افکار و قضاوتهای مغز است و قادر است هرگونه واکنش و عقلانیت را ارزیابی کند. به عبارت دیگر، آمیگدال باعث میشود که مغز قبل از اینکه به هرگونه تهدید یا ترس واکنش نشان دهد، عواقب آن را در نظر بگیرد.
مغزی که نتواند چنین راهکاری را در پیش بگیرد، در اثر عصبانیتهای مزمن با سطوح بالای هورمونهای استرس بهخصوص کورتیزول مواجه میشود و حاصل آن چیزی جز التهاب مزمن بدن، سردرد، بیخوابی، افزایش اضطراب، افسردگی، خطر بروز سرطان، دیابت، مشکلات کلیوی، مشکلات قلبی (فشار خون بالا)، سکته، بیماریهای عصبی، مشکلات پوستی مانند اگزما و حتی ریزش مو نیست.
متخصصان پزشکی مدتهاست که متوجه شدهاند، سروتونین مهمترین ماده شیمیایی مغز در تنظیم خشم و پرخاشگری است. زیرا افرادیکه رفتار پرخاشگرانه را تجربه میکنند، سطوح پایینتری از سروتونین را در بدن خود دارند.
اثرات عصبانیت بر مغز در دوران بارداری
به طور کلی، خشم طولانیمدت و خشم سرکوبشده هر دو برای مغز و بدن ناسالم هستند. بهخصوص اینکه اثر عصبانیت بر مغز برای کودکان و بزرگسالان ثابت شده است.
بسیاری از محققان معتقد هستند که تحمل استرس و خشم بیشازحد مادر بهخصوص در سه ماهه اول بارداری، احتمال ابتلا نوزاد به اختلالاتی مانند بیشفعالی، اوتیسم، پرخاشگری و اضطراب مزمن را افزایش میدهد. درحالیکه میتوان بهراحتی اثر عصبانیت بر مغز را با کمک مشورت با دکتر استرس و اضطراب یا روانشناس رفع کرد. عواملی که باعث تشدید عصبانیت در افراد میشوند:
- داشتن خلط صفرا و یا مزاج گرم و خشک استعداد زیاد عصبانی شدن را در افراد تقویت میکند (ضعف و ناتوانی مزاج).
- علاوه بر اینها ضعف اعصاب، کم خونی و کم خوابی نیز این موضوع را تشدید میکند.
- خستگی زیاد بر اثر کار نیز باعث افزایش تندخویی میشود.
- رفت و آمد در هوای گرم و به خصوص زیر آفتاب در عصبانیت تاثیرگذار است.
- رژیم غذایی، سبک زندگی نامناسب و ناسالم هم میتواند یه گزینه مؤثر باشد.
- مصرف داروهای شیمیایی که در طول زمان به اعصاب و عملکرد آن آسیب رسانده و بر روی خلق و خوی فرد اثر میگذارد.
- گشنگی و کمبود مواد مغذی به خصوص ویتامین D، هم در بعضی افراد عصبانیت شدید را به دنبال دارد.
- در این بین، از نقش و اثرات استرس و تغییرات هورمونی نیز غافل نشوید.
علائم فیزیکی فردی که دچار عصبانیت میشود:
- افزایش فشار خون
- سردرد و سرگیجه
- تنفس سریع و نفس نفس زدن
- احساس فشار سنگین در سر
- خستگی مفرط
- اضطراب و استرس
- عدم تمرکز و ایجاد مشکل در حافظه
- اختلال در خواب و خوراک
- و …
توجه داشته باشید که طولانی مدت شدن عصبانیت و خشم افراد، احتمال از دست دادن شدید حافظه، اختلالات مزمن خواب و بروز سکته مغزی را در پی خواهد داشت. از این رو قبل از اینکه مابقی زندگی و عمر خود را با اضطراب، نگرانی و عصبانیت بگذرانید، سعی کنید با استفاده از راهکارهای ذیل بر آن کنترل داشته باشید.
اثر خشم و عصبانیت بر مزاج افراد:
- خشم و عصبانیت کوتاه مدت و با فاصله زیاد باعث گرمی مزاج افراد میشود.
- خشم و عصبانیت طولانی مدت و شدید باعث ضعف قوا و ضعف قلب شده و نهایتاً با تحلیل انرژی، بدن را رو به سردی میبرد.
راهکارهای کنترل، کاهش و درمان خشم و عصبانیت در طب سنتی
- تنظیم ساعات خواب و بیدار نماندن تا دیر وقت
- مالش روزانه بدن با روغن بادام و کنجد به مدت نیم ساعت و قبل از استحمام
- استحمام با نمک اسپوم (3 بار در هفته)
- آب درمانی و دوش گرفتن کوتاه مدت با آب ولرم یا آب نسبتاً سرد
- قرارگیری در برابر نورخوشید برای جبران ویتامین D
- مصرف موادغذایی مفید مانند ماهی، نان، غلات، میوه و سبزیجات، برنج قهوه ای، پنیر و زرده تخممرغ
- مصرف موادغذایی سرشار از منیزیم مانند شکلات تلخ، سبزیجات برگ سبز، موز و زردآلو
- مصرف غذاهای دریایی مانند ماهی، صدف، ساردین، سالمون و تن ماهی برای افزایش اسیدهای چرب طبیعی و امگا 3 بدن
- مصرف دمنوش بابونه به همراه عسل 2 الی 3 بار در روز
- مصرف چای سبز
- تمرین تنفس عمیق به مدت 5 الی 10 دقیقه و حدود 2 یا 3 بار در روز
- بوییدن خیار تازه با توجه به مزاج آرام کننده ای که دارد، برای کاهش خشم و تحریک پذیری عصبی سودمند است.
- شربت تخم بالنگو با گلاب و عرق بیدمشک هم مقوی معده است و هم از خشم و غضب میتواند جلوگیری کند.
نکات مهم برای پیشگیری از عصبانیت شدید:
- مصرف آب و مایعات به اندازه کافی
- اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل
- ترک سیگار و قلیان
- داشتن استراحت کافی
اگر رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه هر از گاهی به سراغتان میآید، جالب است بدانید برخی مواد غذایی در بروز یا کاهش این رفتارها نقش دارند. با ما همراه باشید تا شما را با این مواد آشنا نماییم:
تدابیر تغذیه ای دوران عصبانیت از دیدگاه طب سنتی
بیماریهای عصبی یکی از شایعترین انواع بیماریها در دنیا هستند و روندی روزافزون را به دنبال دارند. نقش تغذیه در بروز و تشدید این بیماریها موضوع مهمی است که باید بیش از پیش به آن توجه شود.
1) لطفاً شیرینی و مواد قندی نخورید
- افرادی که بسیار عصبی هستند مواد قندی و شیرین را از خوراکشان حذف کنند.
- به مدت ۴ هفته عسل، خرما، پسته، ارده، حلوا ارده، شیره خرما، روغن کنجد، شکلات، سوهان و شیرینیهای قنادی میل نکنید.
- همچنین استفاده از شکر و شکلات و شیرینیجات در کودکان بیش فعال (هایپر اکتیو) سبب تشدید فعالیت آنها و بروز رفتارهای عصبی در آنها میگردد.
- در مقابل عصرها یک گل کاهو با سکنجبین میل کنید.
- یک روز در میان آش جو با چاشنی تمرهندی بخورید و در مصرف سایر شیرینیها نیز امساک کنید، چرا که در کنترل عصبانیت شدید که منجر به تپش قلب و لرزش دستها میشود بسیار مفید است.
2) از مصرف خرمای خشک و ادویهها بپرهیزید
افرادی که خیلی زود عصبانی میشوند باید از مصرف مواد غذایی با طبع گرم مانند زنجبیل، دارچین، فلفل، خردل، عسل کهنه، خرمای خشک، آجیل، سیر و پیاز تند پرهیز کنند.
3) فکر غذاهای چرب و چیلی را از سرتان بیرون کنید
- حذف کردن یا به حداقل رساندن موادغذایی که بر روی کبد شما تأثیر میگذارد میتواند به کاهش بروز عصبانیت در شما کمک کند.
- بنابراین در این بین نخوردن غذاهای چرب و سرخ کرده ایده خوبی است.
4) مواظب فرآورده های لبنی فرآیند شده و غذاهای فرآوری شده آماده مصرف باشید
- این مواد به دلیل درگیری در پروسه فرآیند سازی و افزوده شدن مواد نگهدارنده و ادویه جات بسیار محرک سیستم عصبی بوده و سلامت دستگاه عصبی را به مخاطره می اندازند.
- بنابراین کاهش مصرف آنها و جایگزینی با غذاهای تازه بسیار توصیه می شود.
5) آرد سفید را اگر حذف کنید، برای شما بهتر است
آردهای سفید و تصفیه شده و بدون سبوس به دلیل دارا بودن گلوتن با شدت گرفتن افسردگی و تحریک سیستم اعصاب در ارتباط اند، بنابراین اگر از رژیم غذایی افراد عصبی، حذف شوند بهتر است.
6) اگر چای و قهوه و در کل مواد کافئین دار را محدود کنید، برای شما بهتر است
- چای و قهوه حاوی کافئین هستند که درست است هوشیاری را افزایش میدهند ولی مصرف کافئین خیلی زیاد می تواند منحصر به اضطراب و عصبانیت خیلی شدید، تعریق، افزایش ضربان قلب و فشار خون بالا گردد.
- همچنین میتواند باعث بالا رفتن ترس و تغییر رفتار اجتماعی و اختلال در خواب شود.
- توصیه میشود که دفعات مصرف نوشیدنیهای حاوی این مواد (چای، قهوده و نوشیدنی های کولادار) به شکل رقیق و محدود در روز مصرف شود.
- هر گونه کاهش در مصرف کافئین می بایستی به تدریج صورت گیرد تا خطرات ناشی از عدم مصرف آن تقلیل یابد.
خوراکی های مناسب افراد عصبی
- مصرف موادغذایی مفید مانند ماهی، نان، غلات، میوه و سبزیجات، برنج قهوه ای، پنیر و زرده تخممرغ
- مصرف موادغذایی سرشار از منیزیم مانند شکلات تلخ، سبزیجات برگ سبز، موز و زردآلو
- مصرف غذاهای دریایی مانند ماهی، صدف، ساردین، سالمون برای افزایش اسیدهای چرب طبیعی و امگا ۳ بدن
- مصرف دمنوش بابونه به همراه عسل ۲ الی ۳ بار در روز
- مصرف چای سبز یا دمنوش سنبل الطیب
- مصرف گل ساعتی می تواند به آرامش عضلات و اعصاب کمک کند. به لطف اثرات خود، این گل گزینه ای مناسب برای افراد عصبی محسوب می شود.
- عصاره گل ساعتی را می توانید در چای ها یا حتی آب پرتقال حل کرده و از فواید آن بهرهمند شوید.
- شربت تخم بالنگو با گلاب و عرق بیدمشک هم مقوی معده است و هم از خشم و غضب میتواند جلوگیری کند.
- مصرف سوپ جو، جو دوسر (چه به صورت آرد شده یا به شکل حلیم و آش)، خیار، کدو، کاسنی، کاهو، هندوانه، طالبی و مرکبات، شربت سکنجبین، شربت بهلیمو، شربت آلبالو، آبانار ترش و شیرین، ماء الشعیر طبی، آبغوره و سرکه و آبلیموی طبیعی، نیز برای افراد عصبی مناسب است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر متوجه شدهاید که عصبانیت به بخش جداییناپذیری از زندگی شما تبدیل شده است، توصیه میکنیم که برای درمان اثر عصبانیت بر مغز و بدن در اولین فرصت با دکتر مغز و اعصاب یا روانپزشک مشورت کنید. مصرف داروهای آرامبخش میتواند کمک زیادی به شما کند.