زخم معده چیست؟ آیا زخم معده خطرناک است؟ زخمهای گوارشی زخمهایی باز هستند که در سطح داخل معده یا بخش ابتدایی روده باریک (که به آن دوازدهه هم میگویند) ایجاد میشوند؛ زخم معده بیماری دردناکی است که لذت غذا خوردن را از شما میگیرد و وقت و بیوقت با دردهای شدید و خفیف آزارتان میدهد.
پزشکان تا مدتها تصور میکردند عواملی مثل مصرف غذاهای تند، استرس، سیگار کشیدن و عادتهای تغذیهای غلط و مصرف بعضی از داروها تنها دلایل زخم معدهاند تا اینکه در سال ۱۹۸۲ دانشمندان نوعی باکتری را در مخاط معده کشف کردند و متوجه شدند که این باکتری در معده بسیاری از افراد وجود دارد. البته اینکه استرس و غذاهای پر ادویه، با اینکه موجب ایجاد زخم گوارشی نمیشوند اما علائم آن را بدتر میکنند یک حقیقت انکار ناپذیر است. آنها این باکتری را «هلیکوباکتر پیلوری» نامیدند.
نظرات کاربران بر عملکرد سوپرفود NBS:
بهعبارتدیگر، دو نوع زخم گوارشی داریم: زخم معده و زخم دوازدهه که متداولترین علامت هر دو نوع، درد معده (بالای شکم) است. بعد ازایجاد عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری که شایعترین علت ایجاد زخمهای گوارشی است؛ مصرف درازمدت داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی مانند آسپیرین در رتبه دوم قرار میگیرد.
علائم زخم معده و سرطان معده
معده کجاست؟ معده در پشت قفسه سینه و در انتهای مری قرار گرفته است. اما اگر معده درد دارید ممکن است این درد را در نواحی مختلفی از بدن احساس کنید که شما را تا حدی گیج نماید. مثلا ممکن است این درد را در قفسه سینه، کمر، پشت گردن، داخل بازوهای دست و .. نیز احساس کنید یا آن را با دردهای قلبی اشتباه بگیرید.
نشانه های زخم معده کدامند؟ زخم معده همواره با دردهای زیادی همراه است که میتوانند بین چند دقیقه تا چند ساعت متفاوت طول بکشند. برخی از افراد به دلیل تشابه علائم زخم معده و سرطان معده نگران میشوند، به همین دلیل این علائم را بیشتر توضیح میدهیم. این دردها موقتیاند و زمانی که معده خالی باشد، به علت تاثیر اسید، شدیدتر میشوند. در نتیجه این درد بین وعدههای غذایی یا در طول شب بیمار را بیشتر اذیت میکند. زخم معده غیر از درد در ناحیه ی شکم تخت علائم دیگری هم دارد که از نشانههای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- نفخ
- تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- مدفوع تیره و سیاهرنگ
- سرگیجه
- سختی تنفس
- احساس خستگی بیدلیل
- رنگپریدگی پوست
- استفراغی که دارای ذرات خونی است.
- دلدرد شدید
علائم خونریزی معده چیست؟ وقتی زخم شدید شود، ممکن است باعث شود معده و روده خونریزی کنند و مشکلات گوارشی شدیدتر شده و فرد مشکل خونی و افت فشار نیز پیدا کند.
علائم زخم معده عصبی چیست؟
برخی علائم ورم معده عصبی عبارتند از:
1- درد شکم: (درد معده كجاست؟) درد شکم یکی از علائم اصلی زخم معده عصبی است که معمولاً در ناحیه بالای شکم و پشت سینه حس میشود. این درد معمولاً پس از خوردن غذا بدتر میشود.
2- سوزش و ترشح: سوزش و ترشح نیز دو مورد از علائم اسید معده عصبی هستند که با درد شکم همراه هستند. سوزش و ترشح باعث احساس نفخ، سیری زودرس، تهوع و استفراغ میشود.
3- خستگی: خستگی ناشی از کاهش فشار خون و فقر خون به دلیل خون رفتگی به دستگاه گوارش است.
4- کاهش وزن: کاهش وزن ناگهانی نیز می تواند علامتی از این عارضه باشد.
5- تغیرات رفتار: تغیرات رفتار، اضطراب، بدخلقي، افسردگی، خواب آلودگی و تنش نیز ممکن است ناشی از زخم معده عصبی باشد.
6- خونریزی: خونریزی از دستگاه گوارش یکی از علائم عمده این عارضه است.
7- تغیرات در رنگ پوست: تغیرات در رنگ پوست، کاهش فشار خون و فقر خون ناشی از این بیماری است.
8- سفت شدن شکم: سفت شدن شکم ناشی از التهاب و تورم در دستگاه گوارش است.
علت ایجاد زخم معده
زخم معده عصبی به دلیل تحریک و تنش در دیواره معده ایجاد میشود. عوامل مختلفی مانند استرس، اضطراب، نگرانی، فشار روحی، خوردن غذاهای چرب و سنگین، مصرف الکل و دخانیات، برخی داروها و عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) ممکن است باعث افزایش تولید اسید شود که در نتیجه زخمهای عصبی ایجاد شود. همچنین برخورد با شئهای سخت و تحرکات شدید نیز ممکن است به آسیب دیدگی داخل معده منجر شود. با توجه به علائم فوق، باید به پزشک معالج خود مراجعه کنید تا بتوانید تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.
درمان به روش خانگی و طبیعی
درمان قطعی زخم معده چیست؟ برای زخم معده چی بخوریم؟
- عسل:عسل به عنوان یک ضد التهاب و ضد باکتری قوی شناخته شده است. مصرف روزانه 1-2 قاشق عسل به صورت خام چندین بار در روز ممکن است به کاهش التهاب و درد در این ناحیه کمک کند.
- نعناع: نعناع به عنوان گزینهای سبز برای درمان زخم معده شناخته شده است. این گياه خود دارای خصائص ضد التهاب، ضد اسپاسم و ضد باکتری است. میتوانید چند برگ نعناع را در یک فنجان آب جوش قرار داده و بعد از چند دقیقه، آن را صاف کرده و نوشیده شود.
- زیره سبز:زیره سبز به عنوان یک تسکین دهنده طبیعی شناخته شده است. مصرف روزانه 1-2 قاشق چایخوری پودر زیره سبز با عسل و یا آب ممکن است به کاهش التهاب و درد زخم معده کمک کند.
- پوست لیمو:پوست لیمو حاوی ترکیبات فلاوانوئید، کاراتین، و اسید های آلفا- هیدروکسی است که به عنوان تسکین دهندهای برای درد و التهاب شناخته شده است. مصرف روزانه 1-2 قاشق چایخوری پودر پوست لیمو با عسل و یا آب ممکن است به کاهش التهاب و درد زخم معده کمک کند.
- آویشن:آویشن به عنوان یک تسکین
بهترین قرص برای زخم معده چیست؟
داروی زخم معده چیست؟ پزشک با مشاهده عکس معده عصبی یا عکس زخم معده در اندوسکوپی ممکن است داروهای زیر را تجویز نماید. البته برای مشکلات معده از جمله معده درد، زخم معده و خونریزی معده، درمان رفلاکس و اسیدی شدن و … داروهای متنوعی وجود دارند.
- رانیتیدین Ranitidine (کاهنده اسید معده)
- فاموتیدین Famotidine (درمان معده درد)
- امپرازول Omeprazole (درمان مشکلات رفلکس معده و مری، درمان زخم معده)
- رابپرازول Rabeprazole (برای زخم معده و ترش کردن)
- دی سیکلومین – قرص معده سبز Dicyclomine (رفع گرفتگی معده و روده ها)
- کلیدینیوم سی Clidinium و کلردیازپوکساید Chlordiazepoxide (کاهنده اسید و درمان درد معده)
- سایمتیدین Cimetidine (کاهنده اسید و درمان سوزش و ترش کردن معده)
- مترونیدازول Metronidazole (آنتی بیوتیک برای درمان عفونت های باکتریایی معده و …)
- لانسوپرازول Lansoprazole (جلوگیری از تولید بیش از حد اسید و ترش کردن)
- پنتوپرازول Pantoprazole (درمان علائم ناشی از رفلاکس معده به مری)
- سیزاپراید Cisapride – (نام دیگر: پروپالسید) – (درمان سوزش سردل و کاهش علائم اسید معده)
- قرص معده بیسموت ساب سیترات (درمان عفونت های معده ناشی از هلیکوباکتر)
- قرص زخم معده سایتوتک (CYTOTEC) – (پیشگیری کننده از زخم معده که در کنار داروهای دیگر تجویز می شود)
- دایمتیکون Dimethicone (ضد نفخ و درمان درد های ناشی از تجمع گاز در معده)
همانطور که دیدید عملکرد بسیاری از این داروها که در اشکال مختلف قرص، شربت، کپسول و … تولید می شوند بسیار مشابه است. اما هر یک بنابر شرایط خاصی که پزشک تشخیص می دهد تجویز می شود. بنابراین سعی کنید از مصرف خودسرانه داروهای معده خود داری نمائید تا دچار عوارض جانبی بعضا خطرناکی نشوید.
درمان زخم معده چقدر طول میکشد؟
معمولا اگر منشا این بیماری به دلیل وجود باکتری هلیکوباکتر باشد که از شایع ترین دلایل زخم معده است، با تجویز ۳ الی ۴ داروهای مختلف طول دوره درمان بین دو تا سه هفته خواهد بود. در موارد دیگر با توجه به شرایط بدنی فرد، میزان رعایت پرهیز های غذایی، میزان پیشرفت بیماری و علائم آن و … طول دوره درمان متفاوت خواهد بود.
پیشگیری از زخم معده
برای جلوگیری از ایجاد زخمهای گوارشی و بهخصوص برای پیشگیری از زخم معده میتوان یکسری روش های حمایتی را انجام داد مثلا:
- خودداری کردن از مصرف سیگار ، نوشیدنیهای گازدار، قهوه و شکلات و همچنین داروهایی مانند آسپرین و مسکن مانند بروفن
- عدم استفاده از غذای رژیمی سخت خصوصاً اگر در طول رژیم، ساعات زیادی مصرف غذا نداشته باشید و معده خالی بماند.
- اجتناب از خوردن مواد غذایی با ادویههای زیاد
- استفاده از مواد غذایی مناسب قبل از خواب به علت خالی نماندن معده در طول شب (درمان درد معده در شب)
- از مصرف مکرر شیر، علیرغم مقدار زیاد پروتئین و کلسیم بالا که باعت تحریک ترشح اسیدی میشود، پرهیر نمایید.
درمان زخم معده در طب سنتی
درمان قطعی زخم معده در طب سنتی چیست؟ درمان سریع زخم معده مقدور است به شرطی که راهکارهای صحیح درمان سنتی و دارویی را در کنار هم در پیش بگیرید. اگر عفونت دلیل زخم معده باشد، برای رفع آن ممکن است آنتی بیوتیکهای متفاوتی تجویز شود؛ ولی اگر زخم معده ناشی از مصرف زیاد داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی باشد، باید آنها را کاهش داده یا در صورت امکان قطع شوند ویا با داروی دیگری با مشورت پزشک معالج جایگزین شوند. همچنین استفاده از داروهایی که به ترمیم زخم کمک میکنند در درمان زخم معده موثر هستند.
در کنار درمانهایی که پزشک معالج تجویز میکند، رعایت موارد زیر که انواع درمان زخم معده در طب سنتی است، کمک میکند درد و علایم زخم معده زودتر بهبود یابد.
- رژیم غذایی سالم
در برنامه غذایی خود مقدار زیادی میوه (به خصوص میوههای دارای ویتامینهای آ و ث)، غلات سبوسدار و سبزی داشته باشیم. ویتامینها میتوانند بهبود زخم را سرعت ببخشند.
- خوردن مواد پروبیوتیک
ماست پروبیوتیک، پنیر کمی مانده و قدیمی، کلم قرمز مانده در سرکه و وکفیر، همچنین امتناع از استفاده از غذاها و نوشیدنیهایی که باعث تشدید در معده میشوند
- قطع داروهای مسکن در صورت امکان
عدم استفاده از داروهای مسکن بدون تجویز دکتر و مشورت با دکتر دارو ساز
- کنترل و مدیریت استرس
ترک سیگار و دخانیت، عدم مصرف نوشیدنی های الکلی
پرهیز از مصرف دخانیات و نوشیدنیهای الکلی؛ زیرا استعمال این مواد، حفاظت لایه داخلی معده را ضعیف میکند و بدین ترتیب فرد، مستعد ابتلا به زخم معده میشود. همچنین استعمال دخانیات موجب میشود تا تولید اسید معده افزایش یابد.
بهترین رژیم غذایی برای زخم معده چیست؟
برای زخم معده چی خوبه؟ رژیم غذایی مناسب برای زخم معده شامل موارد زیر است:
- مصرف غذاهای نرم و خوراکیهای پخته شده به جای غذاهای خشک و سخت
- از مصرف چربیها، نوشیدنیهای گازدار، قهوه، تنقلات و شکلات خودداری کنید
- محصولات لبنی با کمترین چربی و سفیده تخم مرغ به عنوان منابع پروتئین در رژیم غذایی استفاده کنید
- از مصرف سبزیجات، میوهها، حبوبات و غلات با فیبر بالا استفاده کنید
- در صورت احساس درد و سوزش در ناحیه معده، از خوردن غذا بپرهیزید تا بهبود حال شما را تسریع کند.
- همچنین، باید به دستور پزشک دارو های لازم را نیز استفاده کنید.
- در صورت عدم بهبود حال پس از رعایت رژیم غذایی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
برای درمان زخم معده چه بخوریم؟
زخمهای گوارشی زخمهای بازی هستند که در لایه داخلی معده ایجاد میشوند. به گفته متخصصین گوارش، رژیمی تحت عنوان رژیم غذایی زخم معده وجود ندارد. بر اساس تحقیقات انجامشده برخی از مواد غذایی ممکن است موادی داشته باشند که با هلیکوباکتر پیلوری، علت شایع بروز زخم، مبارزه میکنند.
علت ایجاد زخم گوارشی
در زخمهای گوارشی، پوشش خارجی دستگاه گوارش که مخاط نام دارد، دچار آسیب میشود. این نوع زخمها ممکن است در دیواره معده (زخم معده)، در قسمت فوقانی روده کوچک (زخم اثنی عشر) و مری رخ دهند. برخلاف تصورات پیشین، استرس عامل اصلی ایجاد این نوع زخمها نیست بلکه عامل اصلی زخمهای گوارشی، باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. Pylori) است.
از علل دیگر پیدایش زخمهای گوارشی میتوان مصرف سیگار و استفاده نادرست از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند آسپرین و ایبوپروفن را نام برد. داروهایی که پزشکان برای درمان این نوع زخمها تجویز میکنند به منشأ بیماری بستگی دارد. برای مثال اگر مصرف داروهای NSAID عامل زخم معده باشد اولین کار توقف مصرف این نوع داروهاست اما اگر عامل بیماری باکتری هلیکوباکتر باشد داروهای متناسب برای از بین بردن باکتریها و همچنین داروهایی برای محافظت از مخاط معده تجویز میشوند.
رژیم غذایی زخم معده
علاوه بر مصرف داروها، پزشکان توصیههایی نیز برای اصلاح سبک زندگی به افراد مبتلا به زخم میکنند تا روند درمان زخم معده با سرعت و کارایی بهتری همراه شود. اگرچه در گذشته به بیماران مبتلا به زخمهای گوارشی رژیم غذایی سبک، کم فیبر و ملایم (فاقد ادویههای تند) پیشنهاد میشد اما مطالعات علمی نشان میدهد که این نوع رژیم غذایی تأثیر مفیدی در بهبود زخم معده ندارد. در عوض، امروزه تحقیقات حاکی از آن است که رژیم غذایی پر فیبر، میوه و سبزیجات و کاهش مصرف ادویههای محرک بهترین انتخاب برای درمان سریعتر زخم معده است. در ادامه مطلب به مفیدترین مواد غذایی برای درمان زخم معده اشارهشده است.
فیبر و ویتامین A در رژیم غذایی زخم معده
در تحقیقات آشکارشده که رژیم غذایی با فیبر بالا خطر ابتلا به زخم معده را کاهش میدهد. اگرچه فیبرهای نامحلول و محلول هر دو برای درمان این عارضه مفید هستند، اما ارتباط قویتری بین رژیم غذایی سرشار از فیبر محلول و کاهش خطر ابتلا به زخم وجود دارد. از مواد غذایی که غنی از فیبر محلول هستند میتوان به جو دوسر، حبوبات، دانههای کتان، جو، آجیل و برخی سبزیجات و میوهها مانند پرتقال، سیب و هویج اشاره کرد.
یافتههای یک مطالعه آیندهنگر که با حضور ۴۷۸۰۶ داوطلب مرد انجام شد، نشان داد که رژیم غذایی غنی از ویتامین A در کاهش ایجاد زخم اثنی عشر مؤثر است و این موضوع برای رژیمهای غذایی سرشار از میوه و سبزیجات به دلیل برخورداری از فیبر بالا نیز صدق میکند. از سویی دیگر، مطالعات حیوانی نشان داده است که ویتامین A سهم بسزایی در سلامت مخاط دستگاه گوارش دارد. نقص در لایه مخاطی زخم و التهاب گوارشی را به دنبال خواهد داشت، از اینرو ویتامین A اثر محافظتی در برابر زخم معده دارد. منابع غنی از ویتامین A عبارتاند از:
- جگر
- هویج
- کلم پیچ
- کلم بروکلی
- سیبزمینی
- اسفناج و سبزیجات
چای سبز و مواد غذایی غنی از فلاونوئید در رژیم غذایی زخم معده
تحقیقات اخیر اثرات حفاظتی بالقوه چای سبز و سایر مواد غذایی غنی از فلاونوئید را در برابر زخم معده، عفونت هلیکوباکتر پیلوری و سرطان معده نشان داده است. بهطور خاص، به نظر میرسد این ترکیبات از رشد هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری میکنند. علاوه بر این، یافتههای یک مطالعه آزمایشگاهی در سالهای اخیر بر روی انواع چای ازجمله چای سبز و سیاه نشان داد که انواع چای از رشد هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری میکنند. غذاهای غنی از فلاونوئید عبارتاند از: سیر، پیاز، سبزیجات و میوهها مانند زغالاخته، توتفرنگی، کلم بروکلی، هویج و نخودفرنگی.
آب زغالاخته در رژیم غذایی زخم معده
نوشیدن دو فنجان ۲۵۰ میلیلیتری آب زغالاخته در روز تأثیر چشمگیری در کاهش خطر رشد هلیکوباکتر پیلوری در معده دارد. اثر آب زغالاخته نهتنها برای پیشگیری از ابتلا به زخمهای گوارشی اهمیت دارد بلکه از بروز مقاومت میکروبی و مقاوم شدن هلیکوباکتر پیلوری در برابر آنتیبیوتیکها نیز جلوگیری میکند. آب زغالاخته باکتریها را از بین نمیبرد بلکه تکثیر آنها را فریز کرده و از گسترش باکتریها ممانعت میکند.
اما آنتیبیوتیکها تمایل دارند که باکتری را بهطور کل از بین ببرند. زمانی که باکتری با چنین خطری روبرو شود سعی میکند با جهش ژنتیکی، اثر کشندگی دارو را خنثی کند و این موضوع باعث بروز سویههای مقاوم به درمان هلیکوباکتر شده است. اما در مکانیسم محافظتی زغالاخته این مشکل رخ نمیدهد چراکه ترکیبات زغالاخته تنها تکثیر باکتری را مهار کرده و خطر جهش ژنتیکی هلیکوباکتر را به دنبال ندارند. زغالاخته با جدا کردن باکتریها از سلولهای دیواره معده سطح اتکای آنها برای تکثیر بیشتر را حذف میکند.
غذاهایی که مصرف آنها در رفلاکس و زخم معده باید محدود شود
اغلب افرادی که مبتلا به زخم معده هستند دچار رفلاکس اسید نیز هستند. گروهی از مواد غذایی بهعنوان محرک برای رفلاکس معده عمل میکنند و با مصرف آنها بازگشت اسید به مری تشدید میشود که همین اتفاق باعث سوزش سردل، سوءهاضمه و درد میشود. پرخوری و خوردن غذا دو تا سه ساعت قبل از خواب نیز ممکن است علائم رفلاکس را تشدید کند. مواد غذایی که ممکن است باعث بدتر شدن رفلاکس اسیدی شوند عبارتاند از:
- قهوه
- شکلات
- غذای تند
- الکل
- غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجهفرنگی
قهوههای کافئیندار و بدون کافئین تولید اسید معده را افزایش میدهد و علائم را در افراد مبتلا به زخم معده تشدید میکنند. مشروبات الکلی نیز باعث تضعیف تدریجی پوشش مخاطی دستگاه گوارش میشوند که در نهایت به التهاب و خونریزی ختم میشود. برای در امان بودن از چنین پیامدهایی افرادی که مبتلا به زخمهای گوارشی هستند از مصرف قهوه و الکل خودداری کنند و افراد سالم نیز جهت پیشگیری از ابتلا به مشکلات گوارشی میزان قهوه مصرفی را تعدیل و از زیادهروی در مصرف آن پرهیز کنند.
ذائقه و سازگاری غذایی خود را در نظر بگیرید
اگرچه برخی افراد پس از خوردن غذاهای تند یا مرکبات اظهار میکنند که درد ناشی از زخم معده تشدید شده، اما تاکنون شواهد علمی مبنی بر تأثیر منفی این نوع مواد غذایی بر زخم معده منتشرنشده است. این موضوع تا حد زیادی مربوط به ذائقه و میزان سازگاری بدن با ادویهجات و مرکبات است. اگر احساس میکنید که علائم شما پس از خوردن غذاهای تند بدتر میشود، بهتر است مصرف آنها را محدود یا بهطور کل از این نوع غذاها پرهیز کنید.
سایر غذاهای مفید برای بهبود زخم معده
ازآنجاییکه هلیکوباکتر پیلوری عامل اصلی زخم معده است تلاش دانشمندان بر این است که چگونه و از چه راههایی میتوان فعالیت این باکتری را متوقف نمود. در کنار مصرف آنتیبیوتیکهای تجویزشده مصرف مواد غذایی زیر نیز در افزایش اثربخشی داروها و بهبودی سریعتر مفید هستند:
- گلکلم
- تربچه
- سیب
- بلوبری
- تمشک
- توتفرنگی
- گیلاس
- فلفل دلمهای
- هویج
- کلم بروکلی
- سبزیجات پهنبرگ مانند کلم پیچ و اسفناج
- غذاهای غنی از پروبیوتیک، مانند ماست، کفیر، میسو، کلم ترش و کومبوچا
- روغنزیتون و سایر روغنهای سالم
- عسل
- سیر
- چای سبز
- شیرینبیان
- زردچوبه
اگر زخم معده شما ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد مصرف غذاهای غنی از آنتیاکسیدان در بهبود بیماری مفید است. این ترکیبات سیستم ایمنی را فعال میکند و مقاومت بدن در برابر میکروبها را افزایش میدهد. علاوه بر این، آنتیاکسیدانها از پیشروی عفونت به سمت سرطان پیشگیری میکنند. مواد غذایی مانند زغالاخته، گیلاس و فلفل دلمهای سرشار از آنتیاکسیدان هستند.
سبزیجات پهنبرگ مانند کلم پیچ و اسفناج حاوی کلسیم و ویتامین B هستند. کلم بروکلی نیز حاوی سولفورافان بوده، که ترکیبی ضد هیلکوباکتر است. بعضی از تحقیقات نشان دادهاند که اسیدهای چرب موجود در روغن زیتون به درمان بهتر عفونت هلیکوباکتر پیلوری کمک میکنند. از ادویهها نیز زردچوبه یک درمان بالقوه و مؤثر برای زخم معده به شمار میرود.